Þetta voru svo sannarlega bókajól. Aldrei áður
hafa víst selst svona margar bækur, og ekki að furða,
því aldrei hafa víst verið jafn margar góðar
bækur á boðstólum. Allir fjölmiðlar landsins
kepptust við að blaðra út í eitt um bækurnar.
Sérfræðingar tjáðu sig í hverju horni,
stórmarkaðirnir fóru í árlegt verðstríð
og auglýsingar hömruðu inn fagnaðarerindið. Stemmingin
var eins og á síldarplani og bækurnar runnu út
í tunnuvís.
Á sama tíma heyðist varla minnst á plöturnar.
Maður þurfti að leita með vasaljósi að einhverri
vitrænni umfjöllun um þær, auglýsingar voru
ekki fyrirferðamiklar og stemmingin almennt var döpur. Enda urðu
þetta hundléleg plötujól. Fáir riðu
feitum hesti frá jólaplötuflóðinu; flestir
skröltu á þrífættum asna og fjölmargir
komust ekki einu sinni á bak.
Ef plötur væru bækur, og öfugt
Fólki finnst bækur miklu fínni gjöf en plötur.
Sú tilfinning hefur sýjast inn smátt og smátt.
Fjölmiðlar yrða varla á plöturnar en snilldin
í bókunum er lamin inn kvöld eftir kvöld. Kannski
svarið liggi í því að pakka plötum inn
í leðurhulsur fyrir næstu jól og selja helmingi
dýrar?
Hvað ætli hafa valdið þessu gegnumgangandi áhugaleysi
almennings og fjölmiðla á plötunum? Ætli stærsta
ástæðan hafi nú ekki bara verið sú sem
liggur í augum uppi: Það var lítið almennilegt
í boði. Fólk er nefnilega ekki vitleysingar sem lætur
bjóða sér hvað sem er.
Bækurnar sem seldust voru krafmiklar, fræðandi, skemmtilegar,
með attitjúd -- þær voru lifandi. Lifandi bækur
kveikja lifandi umræðu sem leiðir af sér góða
sölu.
Hvað buðu plöturnar upp á? Það segir
sig sjálft að þegar í plötuflóðinu
eru tíu, tuttugu, plötur með "gömlum lögum í
nýjum búningi" er eitthvað mikið að. Það
segir sig sjálft að þegar þrjár mest seldu
plöturnar á Þorláksmessu eru "kóver-plötur"
er eitthvað byrjað að lykta illa í plöturekkunum
og fólk nennir ekki í plötubúðir haldandi
fyrir nefið.
Það er auðvitað erfitt að bera saman bækur
og plötur, en það má samt leika sér að
því. Hvað kæmi út ef nýju metsölusögunni
hans Einars Más væri breytt í plötu? Hugsanlega
ný Bubba plata. Bubbi hefur ekki komið með nýja plötu
í nokkur ár en salan á "best of" plötunum hans
sýnir samt að frekar vill fólk gömul tíðindi
frá kónginum en innihaldslaust lofttúðunauð
frá öðrum.
Hvaða vanskapnaður kæmi út ef metsöluplötunum
væri breytt í bækur? Er líklegt að bækurnar
"Djöflaeyjan, endurskrifuð af Einari Má" eða "Tár,
bros og takkaskór, endurskrifuð af Gylfa Gröndal, 9 ára"
hafi vakið mikla umræðu? Hver er eiginlega ástæðan
fyrir því að íslenskir popparar eru endalaust að
endurtaka gamalt efni í stað þess að gera eitthvað
nýtt, eitthvað bitastætt, eitthvað lifandi?
Gróðravonin ein? Nei, gæti það verið!?
Smástelpa á valtara
Gott og vel: Jóhanna Guðrún, nú 10 ára,
er krútt sem syngur vel. Hún söng nokkra nýlega
slagara með íslenskum textum og var mokað í pakka
krakka á fermingaraldri. Þó ung sé valtaði
hún yfir aðra þessi jólin -- og sú staðreynd
að glæný barnastjarna með kóverplötu skuli
taka aðra í nefið ætti að fá flesta sem
koma nálægt þessum bransa að hugsa sinn gang.
Næst komu þrjár kerlingaplötur, fyrir kerlingar
á öllum aldri og af báðum kynjum, með Diddú,
Strákunum á Borginni og Páli Rósinkrans. Allt
eru þetta framúrskarandi barkar, en þau hefðu gjarnan
mátt baka annað en lummur.
Selma og Sálin flytja reyndar nýtt efni, en það
fólk sem átti hinir plöturnar með þeim fengu
sér nýju plöturnar af skildurækni, eða af
þeirri fullvissu að Selma og Sálin bregðast ei; eru
örugglega alltaf nokkuð svipuð og síðast. Og það
getur verið plús eða mínus, eftir því
hvernig maður lítur á það.
Þetta voru nú metsöluplöturnar í ár.
Dettur einhverjum í hug orðin ferskleiki, frumleiki eða
áræðni?
Óskiljanleg týra í myrkrinu
Hér er iðandi gróska í tónlistarlífinu.
Nægir að nefna glæsilegan árangur Múm, Sigur
Rósar og Bjarkar í vali gagnrýnenda á Amazon.com.
Engin önnur Skandinavíuþjóð er að geraða
eins gott og við -- jafnvel þó við sleppum því
að spá í höfðatöluna. Þegar yfirflæðandi
kóverplötusullinu sleppir koma líka í ljós
nokkrar ágætar plötur, þó engin marki beinlínis
tímamót eða hafi höfðað til "fjöldans".
Mínus voru með frábæra plötu, en eru full
harðir til að vera allra. 200.000 naglbítar gerðu meistaraverk
í sumar sem tókst aldrei á flug, því
miður, og Botnleðja var með enn eina fína plötu
(þá bestu í vali Fókus-spekinga). Samt seldu
Heiðar og hans framsæknu félagar minna en nokkru sinni
fyrr. Kannski var salan á disknum hans Megasar örlítil
týra í myrkrinu, karlinn seldi meira en undanfarin ár,
þó 1500 seld eintök með annarri eins hvínandi
snilld sé kannski ekki eitthvað til að hrópa húrra
fyrir. Ber sú sala samt ekki vott um að fólk vilji eitthvað
bitastætt, eitthvað gáfulegt, og sé jafnvel til
í tuskið þó það skilji ekki helminginn
í textunum -- ekki frekar en höfundurinn sjálfur?
Hvar er Skonrokkið?
Hvað veldur því þá að góðar
plötur týnast? Verða þær undir í fargi
ruslahrúgunnar? Eða voru fjölmiðlar kannski ekki að
standa sig? Hefði ekki mátt læða inn einni og einni
tónlistarumfjöllun í Kastljósinu? Hefði Stöð
2 getað verið með plötu dagsins annað slagið?
Hvað með öll þessi myndbönd sem poppararnir gera
og maður sér í mesta lagi brot úr í verðlaunaþætti
í Sjónvarpinu eftir áramót? Hvar er Skonrokkið?
Fáir með fulle fem yfir fermingu nenna að hanga yfir froðunni
á Popptíví til að uppskera kannski eina perlu
innan um svín að hrista á sér rassgatið.
Rás 2 má eiga það að hafa staðið
sig ágætlega. Þar er þó rekin "allt-í-einum-graut"-stefna
sem jafnvel reynir á þolrif "víðheyrnustu" eyrnaparseigenda.
Stærsta glæpinn unnu auðvitað ófrjálsu
útvarpsstöðvarnar hans Nonna Ól, sem skelltu múl
á íslenska poppara fyrir jólin. Hvaða Stjánar
stuð sjá um tónlistarvalið á þessum
stöðum? Ætli Nonni -- sem bæ ðe bæó
er helsti tónlistarútgefandi landsins -- sætti sig
við að 5% af tónlistinni á þessum stöðvum
hans er íslensk? Ég segi fyrir mig að ég hlusta
með athygli á speki Tvíhöfða á morgnanna,
en verð að skrúfa niður þegar hörmulega typpafýlurokkið
skellur á. Hefði ekki verið hægt að spila aðeins
minna af Creed og Limp Bizkit til að læða góðu
íslensku stöffi inn? Jú, ég man eftir einu og
einu lagi með Botnleðju og Mínus, en hvar voru t.d. 200.000
naglbítar, Útópía, Stolið, Heiða? Er
einhver í fýlu út í einhvern, eða hvað
í heilalausu helvíti er eiginlega í gangi hérna?
Kannski verða strákarnir á Skjá einum bjargvættar
íslenskrar tónlistar. Þeir keyptu jú Japis og
ætla í útvarpsrekstur. Vonandi kemur einhver með
viti að útgáfumálum nýja Japis í
framtíðinni, því það verður að
segjast að ekki byrjar það glæsilega hjá þeim.
Eða hvaða vankaði markaðsgúrú hélt
eiginlega að tútturnar á Önnu Rakel gætu einar
og sér selt plötur?