Við getum lifað í þrem tíðum; fortíð, nútíð og framtíð. Það er leiðinlegast að lifa í nútíðinni, því það er eitthvað svo ófullnægjandi. Fortíðin er sætari; alltaf í blárri sykurhúð minninganna, en framtíðin er sætust; umvafin sigurvissum ungmennafélagsanda. Í framtíðinni er ég ekki næpuhvítur og blankur keppur, heldur brúnt og skorið líkamsræktartröll sem rakar á sér punginn og er með svipað kaup og Ólafur Jóhann.
Himnaríki 102
Fyrir fimmtán árum var ég að klára
menntaskóla og vissi ekki hvað ég ætlaði að
verða þegar ég yrði stór. Í dag veit
ég ekki hvað ég á að verða þegar
ég verð gamall. Eftir fimmtán ár verð ég
-- fyrir utan að raka á mér punginn og þéna
fullt af peningum -- mikið að spá í að fá
mér lóð á 102. Þá verða félagar
í 102-samtökunum rosa glaðir því í
þessari fávitamýri sem ég og aðrir bjánar
létum æsa okkur upp í að pæla í á
laugardaginn verður byrjað að reisa hinn stórkostlega
borgarkjarna nýrra tíma, sem stendur fyllilega jafnfætis
því sem best gerist erlendis. Þar verða ekki skólar
heldur eintóm frumkvöðlahús því krakkar
í framtíðinni verða svo klárir og í
flinkir á tölvum. Styttur af Kára Stefáns og
Guðjóni í Oz verða settar upp á torgunum.
Þarna verða auðvitað engir bensínbílar,
eingöngu metanknúnir almenningsvagnar og í heita pottinum
má sjá Hrafn Gunnlaugsson, sem býr á 17. hæð
í einni blokkinni, og fleiri ellilífeyrisþega flatmaga.
Þrjú kaffihús verða á hverja 100 íbúa,
fólk skeinir sér á umhverfisvænum mosa, endurvinnur
allt rusl og er með matjurtarskika í garðinum. Lífið
í þessu himnaríki 102 verður jafn frábært
og lífið í auglýsingu frá tryggingafélagi
eða banka. Ég er alveg viss um þetta!
Matur úr túpu
Djöfuls kjaftæði. Og ég að falla fyrir þessu!
Að láta hafa mig út í þetta! Að eyða
tímanum í að hlaupa eftir einhverju bulli í fólki
með allt niðrum sig. Að láta einhverja sjónvarpsþætti
spana mig upp í að þykjast hafa skoðun á skipulagsmálum.
Ég lúti höfði af skömm.
Því framtíðin verður alltaf önnur
en við höldum. Og sama hvað fólk rembist og röflar
um lýðræðisleg vinnubrögð. Glætan að
hægt sé að kjósa um framtíðina, sérstaklega
hjá þjóð með gullfiskaminni. Glætan að
einhver verði að pæla í því árið
2016 hvernig þessi fábjánalega flugvallarkosning fór.
Ég er viss um að Ingibjörg Sólrún í
sumarhúsinu í Svíþjóð man ekki einu
sinni eftir þessum kosningum.
Framtíðin hefur aldrei orðið eins og henni var spáð.
Nostradamus og Jules Verne grísuðu nokkurn veginn á þetta,
með rosalegum vitleysum þó, því fyrir framtíðinni
verður aldrei hægt að spá. Flest fer öðruvísi
en við höldum. Sem betur fer.
Upp úr miðri öldinni var svakaleg bjartsýni.
Bandaríkin og Sovét voru í banastuði og espuðu
hvort annað upp í að senda dýr og drasl á
braut um jörðu. Þá fannst öllum að framtíðin
hlyti að verða björt fyrst hægt var að skjóta
tík upp í loftið og láta hana snúast um
jörðina. Geimtíkin Laika og geimkappinn Gagarín
voru á hvers manns vörum og Appóló-lakkrísinn
kom á markaðinn.
Eftir tíu ár verður vinnuvikan 10 tímar því
gerfiheilar á stærð við kýr vinna verkin fyrir
okkur, spáði Vikan 1960 og bætti við: Fólk
mun ferðast um í flugstólum og borða bragðgóðan
mat úr túpum.
Einmitt. Hver man ekki eftir Ora-túpunum frá 1970?
Krakkar með svepp á heilanum
Svo hvarf bjartsýnin og smá saman urðu allir svaka
svartsýnir. Ég var t.d. viss um það um 1980 að
ég myndi bráðlega stikna í báli kjarnorkusprengjunnar.
Í öllum grunnskólum landsins sátu teiknikennarar
yfir krökkum sem teiknuðu ekkert nema kjarnorkusveppi. Vinsælasta
lagið var Bubbi að öskra á okkur að við myndum
öll deyja -- stikna og bráðna og hvað eina, eins og
ostar. Upp úr því hömuðust krakkarnir sem
aldrei fyrr við að teikna sveppina og bættu jafnvel hauskúpum
og krossum við.
Á þessum árum þegar Hollywood gerði myndir
um framtíðina var þar alltaf allt í rúst
og mannkyn allt krypplingar í lörfum. Sögulegu hámarki
náði þessi svartsýni með myndinni The Day After,
þar sem Jason heitinn Robarts skreiddist um rústirnar, rakst
á stökkbreytta slefandi kroppinbaka með augun lekandi niður
kinnarnar og barðist við þá um geislavirkt súkkulaði.
Maður kom út úr bíóinu alveg í rusli
og bjóst við að sjá sveppinn yfir Keflavík
þá og þegar.
Spámaðurinn Zemeckis
Sem betur fer létti á kalda stríðs-spennunni
og það löngu áður en Berlínarmúrinn
féll. Það gerðist þegar Hollywood sendi okkur
bestu framtíðarpælingu (og fortíðarpælingu)
allra tíma; Back to the Future. Í 2. hluta fer Michael J.
Fox til ársins 2015 og mætir ekki stynjandi kjarnorkukrypplingum
eins og við áttum til þess tíma að venjast,
heldur óstökkbreyttu fólki og allir í gúddí
fíling. Ég man enn hvað mér fannst sniðugt
en þó vafasamt þegar Michael fór inn á
kaffihús sem hafði 9. áratuginn sem þema. Eins
og nokkur vilji rifja upp þetta asnalega tímabil árið
2015, hugsaði ég og glotti.
En þar hafði ég rangt fyrir mér en leikstjórinn
Robert Zemeckis rétt fyrir sér. Þetta hundleiðinlega
eitís hefur verið í stanslausri upprifjun síðan
eitísið varð að næntís og það
er ekkert lát á. Krakkar í Versló verða
örugglega enn að rifja upp hvað Duran Duran voru æðislegir
árið 2015.
Nostalgía framtíðarinnar
Á bítlatímanum klæddi ungt fólk sig
upp í peysuföt og dansaði gömlu dansana, Savanna tríóið
sló í gegn með þjóðlega fílinginn
og Naustið gerði úldinn mat á Þorranum vinsælan
á ný. Hipparnir vildu enga nostalgíu heldur ímynduðu
sér útúrskakkir að allt yrði frábært
í framtíðinni, en í lok hippatímans kom
myndin American Graffity og þá fannst öllum 6. áratugurinn
hljóta að hafa verið frábær. Bítlarnir
eru enn mest selda hljómsveit í heimi og taka sölukipp
í hvert sinn sem gamla dótinu er pakkað inn í
nýjar umbúðir, því það var allt
svo æðislegt þegar bítlið stóð yfir.
Mér er næst að halda að nostalgían hafi alltaf
verið til. Kannski rifjuðu hellisbúarnir m.a.s. einhvern
tímann upp hvað allt var frábært og þeir
broslega asnalegir á meðan þeir voru enn í trjánum.
Það verður alltaf nostalgía. Fortíðin
er jú alltaf sætari en þessi leiðinlega nútíð.
Og kannski verða krakkarnir í Versló árið
2016 ekki að rifja upp hvað Duran Duran voru æðislegir
heldur hvað allt var frábært um aldamótin; hvað
fólk klæddi sig í asnaleg föt þá
og hvað það er sniðugt hvernig fólk nennti að
senda sms-skilaboð daginn út og inn. Foreldrar framtíðarkrakkanna,
sem eru sjálfir krakkar í dag, mæta á sýninguna
og fá tár í augun þegar þau heyra Birtu
og símhringingu úr æfafornum gemsa.
Það er allavegana margfalt líklegra en að einhver
lifandi hræða verði að spá í því
að af þessum 30.000 borgarbúum sem létu plata sig
á kjörstað fyrir 15 árum hafi 1% fleiri viljað
losna við flugvöllinn. Hann verður líklegast fyrir
löngu aflagður hvort eð er, enda Flugleiðir búið
að væla sig á hausinn og allir löngu fluttir á
mölina.